başlangıç meridyeni ne demek?

Başlangıç meridyeni, boylamı 0° olarak tanımlanan, başlangıç meridyenidir.

Başlangıç meridyeni ve onun karşıt meridyeni (antimeridiyen) olan 180. meridyen (180° boylamı) dünyayı tümüyle saran hayalî bir çember oluştururlar ve bu çemberin doğusunda kalan bölge Doğu Yarımküre, batısında kalan bölge Batı Yarımküre olarak adlandırılır. Başlangıç meridyeni için günümüzde kabul edilen yaygın kanı Londra'nın Greenwich kasabasından geçtiği yönündedir. Uluslararası meridyen ya da Greenwich meridyeni gibi adlarla da anılır.

Coğrafya

Kuzey Kutbu'ndan başlayarak Güney Kutbu'na ulaşan baş meridyen aşağıdaki yerlerden geçer:

Tarihi

İlk çağda Batlamyus haritasında başlangıç meridyeni olarak Kanarya Adaları tehcih edilmiştir. 6. yy haritalarında İskenderiye, Bağdat bazen de Yeşil Burun Adaları'ndan geçirilmiştir. 17. yüzyılda Ferro Adası'ndan (Kanarya Adalarının en batısında) geçen meridyen, baş meridyen kabul edilmiştir. Okyanus içindeki adadan boylam farkını bulmak zor olduğundan pek çok ülke kendi başkentinden geçen meridyeni baş meridyen kabul etmiştir. Almanya Berlin, İngiltere Greenwich (Londra yakınlarında), Fransa Paris'ten geçen meridyeni esas almıştır¹.

Uluğ Bey başlangıç olarak Kamçatka Yarımadası meridyenini kullanmıştır. Osmanlı muvakkitlerinden Mustafa ibn-i Ali Kanarya Adalarını başalangıç kabul etmiştir.

1884 yılında aralarında Osmanlı Devleti'nin de bulunduğu 25 ülkeden 41 temsilci Washington'da "Uluslarası Meridyen Konferansı" için toplanmıştır. Bu toplantıda 22 oy ile Greenwich 0 meridyeni olarak seçilmiştir. Osmanlı temsilcisi uluslararası ilişkilerde kullanmak şartı ile ortak saatin kabulu yönünde oy kullanmıştır. O zamanlarda dünya denizcilerinin %70'inin Greenwich zaman dilimini kullanması, burasının baş meridyen seçilmesinde etkili olmuştur².

Bizans zamanında Ayasofya'nın karşısında, Sultan Ahmet Meydanında bulunan Milyon taşı baş meridyen kabul edilirdi. Bu taş Konstantinopolis'e gelen tüm yolların başlangıç noktası, diğer şehirlere uzaklığın hesaplandığı sıfır noktası idi³.

Osmanlılar yüzyıllar boyunca Ayasofya üzerinden geçen meridyeni Arz-ı İstanbul veya Arz-ı Halife nitelemesiyle baş meridyen kabul etmiştir. Ortak meridyen seçildikten sonra haritalar Greenwich merkezli çizilmeye başlanmış fakat Osmanlı topraklarını gösteren haritalarda Ayasofya meridyeni esas alınmaya devam edilmiştir. 1932 yılndaki Takvim, saat ve ölçülerde değişiklik inkılabı ile Greenwich merkez alınmaya başlanmıştır⁴.

{| class="wikitable"

! Koordinatlar
(yaklaşık) ! Ülke, bölge ya da deniz ! Notlar |- | style="background:#b0e0e6;" | | style="background:#b0e0e6;" | Kuzey Okyanusu | style="background:#b0e0e6;" | |- | style="background:#b0e0e6;" | | style="background:#b0e0e6;" | Grönland Denizi | style="background:#b0e0e6;" | |- | style="background:#b0e0e6;" | | style="background:#b0e0e6;" | Norveç Denizi | style="background:#b0e0e6;" | |- | style="background:#b0e0e6;" | | style="background:#b0e0e6;" | Kuzey Denizi | style="background:#b0e0e6;" | |-valign="top" | | | Meridyenin en kuzeyindeki kara parçası Turnstall, East Yorkshire yakınlarındadır. |- | style="background:#b0e0e6;" | | style="background:#b0e0e6;" | Manş Denizi | style="background:#b0e0e6;" | |- | | | |- | | | |- | style="background:#b0e0e6;" | | style="background:#b0e0e6;" | Akdeniz | style="background:#b0e0e6;" | Valensiya Körfezi |- | | | |- | style="background:#b0e0e6;" | | style="background:#b0e0e6;" | Akdeniz | style="background:#b0e0e6;" | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | Yaklaşık 600m |- | | | Yaklaşık 16 km |- | | | |- | | | Volta Gölü'nden geçerek |- | style="background:#b0e0e6;" | | style="background:#b0e0e6;" | Atlas Okyanusu | style="background:#b0e0e6;" | Ekvator'dan geçerek |- | style="background:#b0e0e6;" | | style="background:#b0e0e6;" | Güney Okyanusu | style="background:#b0e0e6;" | |-valign="top" | | Antarktika | Kraliçe Maud Toprakları ( tarafından sahiplenilmiştir) |- |}